SIKU YA MTOTO WA AFRIKA: TUMLINDE MTOTO WA KITANZANIA.

Kila ifikapo tarehe 16 Juni, Afrika na Ulimwengu kwa ujumla unaadhimisha siku ya Mtoto wa Afrika, siku ambayo inatukumbusha ukatili na unyama mkubwa aliofanyiwa mtoto wa Afrka huko katika kitongoji cha Soweto nchini Afrika Kusini.

Siku hii ilipitishwa rasmi mwaka 1990 na Umoja wa Nchi Huru za Afrika (OAU) ambao kwa sasa unafahamika kama Umoja wa Afrika (AU).

Umoja wa nchi huru za Afrika (OAU) ulipitisha azimio la kuwakumbuka watoto waliouawa kikatili mnamo tarehe 16 Juni 1976, wakidai haki zao za kutobaguliwa pamoja na haki nyingine za kibinadamu ikiwemo haki ya kupata elimu bora, ambapo walipinga matumizi ya lugha ya Afrikaan katika kujifunza na kufundishia.

Kama kweli tunayo nia ya dhati ya kuadhimisha siku hii, basi moja ya jambo la msingi ambalo tunapaswa kulifanya, ni Kumlinda Mtoto wa Kitanzania.

Mtoto wa Kitanzania amekuwa akikumbwa na changamoto nyingi ambazo zinamfanya asifurahie ile hali ya kuwa mtoto, na badala yake kuuchukia utoto wake ambao umejaa manyanyaso na ukatili wa kupindukia.

Zifuatazo ni sababu ambazo zinamfanya Mtoto wa Kitanzania asifurahie hali yake ya utoto. sababu hizi zinatokana na uzoefu wangu mimi mwandishi katika kuishi na watoto, maana napenda sana kuwa karibu na watoto, vilevile nimebahatika kuishi sehumu za mjini na vijijini, hasa katika yale maeneo ambayo yanafahamika sana kama vinara wa unyanyasaji watoto.

1.      Utumikishaji Watoto (Kazi ngumu kwa watoto).

Licha ya jitihada kubwa za serikali katika kutokomeza utumikishwaji wa watoto katika umri mdogo, bado katika baadhi ya maeneo hapa nchini watoto wamekuwa wakitumikishwa. Watoto hawa wamekuwa wakiajiriwa kufanya kazi za ndani, maarufu kwa jina la ‘beki tatu’ hapa nchini Tanzania. Wengi wa watoto hawa ni wadogo sana ambao ukitazama umri wao wanastahili kuwa shule wakipata haki yao ya msingi yakupata Elimu. 

Mbali na kazi za ndani ambazo mara nyingi ni kwa watoto wa kike, kwa upande wa watoto wa kiume, wao wamekuwa wakiajiriwa kufanya biashara ya uchuuzi katika maeneo mbalimbali ya majiji na miji, ikiwemo kutembeza biashara hizo (karanga, ndizi, vinywaji baridi, n.k) katika maeneo ya stendi (vituo vya magari), na mbaya zaidi wengine hutembeza bishara hizo katika nyumba za starehe, yaani nyumba za kulala wageni (Guest House) na kwenye Bar.

2.      Ndoa za Utotoni.

Changamoto nyingine inayomkumba Mtoto wa Kitanzania ni ndoa za utotoni. Watoto wa kike wamekuwa wakilazimishwa kuolewa katika umri mdogo hasa katika jamii za wakulima na wafugaji hapa nchini. Binafsi natokea katika moja ya jamii ambayo inafanya vitendo hivi, na mara kadhaa nimeshuhudia kwa macho yangu vikifanyika.

Watoto wengi wa kike wanapohitimu Darasa la Saba, na matokeo yao kuonesha kuwa hawajachaguliwa kujiunga na Elimu ya Sekondari, basi wazazi ama walezi wa watoto hao huona kitu pekee cha kumfanyia mtoto wa kike ambaye ameshindwa kuendelea na Elimu ya Sekondari, ni kumuozesha. Wengine huwaozesha watoto wao kwa kisingizio cha umaskini, wakidai kuwa endapo binti yao ataolewa wao kama familia watapata mali, na binti yao ataondoka nyumbani, na hivyo kupunguza mzigo kwa familia.

3.      Ukeketaji

Ukeketaji ni changamoto nyingine inayomkumba Mtoto wa Kitanzania hapa nchini. Jamii nyingi za Wafugaji zimeendelea kufanya kitendo hichi cha kikatili kwa mtoto wa kike. Licha ya jitihada kubwa za kutokomeza suala la ukeketaji nchini, zinazofanywa na Serikali pamoja na Mashirika mbalimbali kama Plan Tanzania, Children’s Dignity Forum (CDF), na Save the Children (kutaja kwa uchache), bado vitendo vya ukeketaji vimeendelea kufanyika kwa siri katika baadhi ya maeneo hapa nchini. Mtoto wa Kike ameendelea kufanyiwa unyama huu ambao umfanya ahisi maumivu makubwa nay a kutisha, maana wahusika wa vitendo hivi, yaani Nghariba, uwafanyia unyama huu watoto hawa kwa kuwakata sehemu zao pasipo ganzi.

4.      Adhabu za Kinyama kwa Watoto (Fimbo, Makofi, n.k)

Mtoto wa Kitanzania ameendelea kupokea adhabu za kinyama ambazo huambatana na kuchapwa fimbo kali na nyingi, kupigwa makofi, kuchomwa moto baadhi ya viungo vyake kama viganja vya mikono, n.k. Vitendo hivi hakika vinaumiza sana, na kuna muda nafikiria wanofanya vitendo hivi huwa wanafikiria nini au ni pepo gani huwa amewashukia na wao kufanya ukatili wa namna hii.

Kesi za mtoto kuunguzwa moto kwa kosa la kupoteza hela, kuiba hela, na hata kukwapua mboga chunguni (kukomba mboga) zimekuwa za kawaida sana masikioni mwa Watanzania kiasi cha kuanza kuzoeleka sasa. Hakika hili sio jambo jema hata kidogo, chonde chonde, nawaomba tuungane kupinga ukatili huu.

5.      Mazingira Hatarishi kwa Watoto Mashuleni.

Huenda nisieleweke vyema katika jambo hili, lakini baadhi ya mazingira ya shule zetu nchini Tanzania sio rafiki kwa watoto wadogo. Miundombinu katika baadhi ya shule zetu bado inayaweka hatarini maisha ya mtoto. Baadhi ya shule zimeendelea kutumia vyoo vya matundu ambavyo ni hatari sana kwa watoto wadogo hasa wale wa darasa la kwanza na chekechea (awali). Watoto hawa wanaweza kutumbukia katika matundu haya, na hivyo kupelekea kupata vilema vya maisha na hata kupoteza uhai.

Ombi Langu kwa Watanzania Wote.

Nawaomba tuhakikishe tunafanya kila liwezekanalo, kila lililopo katika uwezo wetu kuhakikisha tunawalinda watoto, hasa watoto wa vijijini ambao hawana mtu wa kuwasemea. Watoto wengi wamekuwa wakifanyiwa vitendo vya ukatili bila kupata msaada wowote kutoka kwa jamii. Kama Watanzania nawaomba tufahamu kuwa jukumu la kumlinda mtoto ni jukumu la kila mmoja wetu, tukumbuke kuwa nasisi tulikuwa watoto, hivyo tujiulize kama nasisi tungefanyiwa vitendo vya kikatili kama tunavyowafanyia wao hii leo tungefika hapa tulipo?.

Pia tuhakikishe tunashirikiana na Serikali katika kutokomeza Kazi ngumu na Ajira za Utotoni kwa kutoa elimu juu ya athari ya tabia hiyo, na kama watu wataendelea na tabia hii basi tuwaripoti kwa vyombo vinavyohusika kwa hatua za kisheria.

Kuhusu ndoa za utotoni, nashauri watanzania wenzangu ambao wanaendelea kuwaozesha watoto wao katika umri mdogo kuacha mara moja, maana kitendo hiki ni kinyume kabisa na haki za mtoto. Tukumbuke kuwa ndoa za utotoni zinaweza kukatisha maisha ya mtoto pale atakapopata ujauzito na kwakuwa umri wake ni mdogo anaweza kupata matatizo ya uzazi ambayo yanaweza kumsababishia kifo. Vilevile kwa kumuozesha binti akiwa angali mdogo tunamnyima haki yake ya msingi ya kupata elimu, ikiwa ni pamoja na kumnyima fursa ya kutimiza malengo yake. Chonde chonde tuache tabia hii mara moja.

Kuhusu suala la ukeketaji kwa watoto wa kike, nawaomaba wale wote wanaoendelea kufanya kitendo hiki cha kinyama kuacha mara moja. Pia jamii tushirikiane katika kutokomeza janga hili. Jamii inapaswa kutoa taarifa kwenye mamlaka zinazo husika punde ionapo matukio haya yakifanyika. Tukumbuke kuwa mabadiliko uanza na mtu mmoja mmoja (wewe). Usiogope kuripoti matukio haya kisa jamii yako haina utamaduni wa kufanya hivyo. Kwa pamoja tutatokomeza Ukeketaji.

Kuhusu adhabu za kinyama kwa watoto wetu, naomba watanzania wote tuache mara moja kutoa adhabu ambazo zinahatarisha ustawi wa mtoto. Sikatai kuwa adhabu zisitolewe kabisa, lakini ninachokataa ni adhabu za kikatili. Tuangalie njia mbadala za kutoa adhabu, mathalani, kuliko kumchapa mtoto, wazazi wanaweza kumpa adhabu ya kutokwenda kucheza na wenzake mtoto aliyefanya kosa kwa siku husika. Jambo la muhimu nashauri wazi na walezi kuwa karibu sana na watoto, yaani kujenga urafiki nao ili iwasaidie kujua watoto wao wanataka nini na wana tabia zipi ambazo zinapaswa kurekebiswa kwa wakati huo.

Kuhusu Mazingira Hatarishi kwa Watoto Mashuleni, nashauri serikali kwa kushirikiana na wadau wa maendeleo kuboresha miundombinu ambayo inaonekana kuhatarisha maisha ya watoto wetu. N I lazima tuhakikishe mazingira yetu yote yanakuwa salama kwaajili ya watoto wetu kustawi na kuishi.

 TUWALINDE WATOTO.