Friday, June 29, 2018

IFAHAMU SHERIA YA MTOTO YA MWAKA 2OO9 (THE LAW OF THE CHILD ACT, 2009) [SEHEMU YA TATU]



Mara baada ya kutazama sheria inasemaje kuhusu masuala ya Haki na Ustawi wa Mtoto, katika sehemu ya pili ya mfululizo wa darasa juu ya Sheria ya Mtoto ya Mwaka 2009, sasa naomba tutazame sheria inasemaje katika masuala ya Kumtunza na Kumlinda Mtoto.

SURA YA TATU

KUMTUNZA NA KUMLINDA MTOTO

Maana ya Kumtunza na Kumlinda Mtoto

Ni mtoto yupi anastahili kulindwa?
Sheria hii inasema kwamba, mtoto anahitaji huduma na ulinzi, iwapo mtoto huyu:
(a) Ni Yatima au ametelekezwa na ndugu zake.
(b) Ameachwa au anatendewa vibaya na mtu ambaye anamtunza na kumlea mtoto au na mlezi au wazazi.
(c) Ana mzazi au mlezi ambaye hatekelezi majukumu yake kama anavyohitajika.
(d) Mtoto ni fukara.
(e) Yuko chini ya malezi ya mzazi au mlezi ambaye hafai kumlea mtoto kwa sababu ni mhalifu au ulevi.
(f) Mtoto anazurura na hana makazi au mahali pa kuishi.
(g) Ni ombaomba au anapokea misaada. Au kama mtoto amekutwa mitaani, majumbani kwa lengo la kuomba au kupokea misaada.20
(h) Anaambatana na mtu ambaye anaomba au anapokea misaada, iwe kwa kuhitaji au kutohitaji, kuimba, kucheza, kuigiza, kutoa chochote kwa nia ya kuuza, au vinginevyo. Au amekutwa mitaani, majumbani kwa lengo la kuomba au kupokea misaada.
(i) Yuko chini ya malezi ya mtu fukara.
(j) Anapenda kuambatana na mtu mwenye sifa ya uhalifu au ukahaba.
(k) Anaishi katika nyumba au sehemu ya nyumba inayotumika na kahaba kwa lengo la kufanya ukahaba. Au anaishi katika mazingira ambayo yanaweza kusababisha au yanachochea kutongozwa au kufanya ukahaba au yanaweza kuathiri maadili ya mtoto.

Mtu asiyefaa Mtu asiyefaa kumlea na kumlinda mtoto ana sifa gani?
(i) Ni mtu ambaye amefanya kosa au amejaribu kufanya kosa kuhusiana na sheria inayozuia kusafirisha binadamu.
(a) Amekutwa akifanya jambo linaloashiria kuwa amekuwa anaomba au ameshaomba au anaombaomba kwa nia ya kutongoza kusikoendana na maadili.
(b) Ana umri chini ya miaka ishirini na moja na amehusika katika kutenda kosa la jinai.
(c) Yuko katika mazingira hatari kimwili na kimaadili. Kwa mfano, mtu anayefanya kazi akiwa uchi, mahali pa kutengenezea pombe, au mahali watu wazima wanatumia lugha chafu.
2(d) Yuko chini ya matunzo ya mtu mlemavu ambaye uwezo wake unamzuia kutimiza majukumu yake kama mlezi.
(e) Yuko katika mazingira yoyote ambayo Kamishna anaweza kuamua.
(f) Mtu ambaye ni mmiliki au mkazi anayeendesha au ni msimamizi wa disko, baa au klabu ya usiku, haruhusiwi kumruhusu mtoto kuingia katika jumba hilo.
(g) Mtu haruhusiwi kumuingiza mtoto mahali popote ambapo inafanyika shughuli ya kuuza sigara, pombe, au kilevi chochote, madawa au kitu chochote kinachoweza kumlevya mtoto.
(h) Mtu anayevunja sheria katika fungu hili, anatenda kosa. Akipatikana na hatia, atawajibika kulipa faini si chini ya shilingi milioni moja lakini isiyozidi shilingi milioni tano au kifungo kwa muda usiozidi miezi kumi na mbili, au yote kwa pamoja.

Amri ya muda ya matunzo
Mahakama inaweza kutoa amri ya matunzo au amri ya matunzo ya muda baada ya maombi kupelekwa na Ofisa wa Ustawi wa Jamii kwa faida ya mtoto.
Amri ya matunzo au amri ya muda ya matunzo itamuondoa mtoto kutoka mahali alipokuwa akiteseka, au ambapo angeweza kupata madhara makubwa na kuhamisha haki za mzazi kwa Ofisa wa Ustawi wa Jamii.
23
Ofisa wa Ustawi wa Jamii atamtunza mtoto na kuamua mahali panapofaa mtoto kuishi ambapo panaweza kuwa:
(a) Makazi yaliyoidhinishwa.
(b) Mtu anayefaa.
(c) Mzazi, mlezi aliyethibitishwa kulingana na kanuni za matunzo ya malezi zilizotengenezwa chini ya sheria hii.
(d) Nyumbani kwa mzazi, mlezi au ndugu. Muda wa ukomo wa amri ya malezi utakuwa miaka mitatu, au mpaka mtoto afikishe umri wa miaka kumi na nane. Hii itategemea ni muda upi utaanza kukamilika.
24
Mahakama inaweza kutoa amri ya ziada kwamba mzazi, mlezi au mtu yeyote atawajibika kulipa gharama za matunzo ya mtoto.
Mahakama itamteua na kuidhinisha meneja au mlezi wa taasisi au makazi yaliyoidhinishwa, kama mtu anayefaa kukabidhiwa kumlea mtoto baada ya Kamishna kutangaza kwenye gazeti la serikali.
Amri ya muda ya malezi itatolewa tu pale ambapo mtoto anapokuwa katika mateso au anaweza kupata mateso makubwa kama ilivyoainishwa katika Sheria hii.

Amri ya Usimamizi ya Mahakama
(i) Ofisa Ustawi wa Jamii, ataomba mahakama kutoa amri ya usimamizi au amri ya muda ya usimamizi.
Nia ya amri ya usimamizi ni nini ?
(ii) Amri ya usimamizi au amri ya muda ya usimamizi itakuwa na nia ya kumweka mtoto chini ya matunzo ya wazazi, walezi au ndugu. Madhumuni yake ni kuzuia mateso makubwa anayopata mtoto akiwa katika makazi ya familia.
(iii) Amri ya usimamizi au amri ya muda ya usimamizi itamweka mtoto chini ya usimamizi wa Ofisa wa Ustawi wa Jamii au mtu yeyote anayefaa. Mtu huyo atakuwa katika jamii alimo mtoto wakati akiwa chini ya malezi ya mzazi, mlezi au ndugu.
25
Amri ya usimamizi itadumu kwa muda gani ?
(iv) Muda wa ukomo wa amri ya usimamizi utakuwa mwaka mmoja au mpaka mtoto atakapofikisha umri wa miaka kumi na nane. Ofisa wa Ustawi wa Jamii, anaweza kwa ridhaa yake, akatoa maombi kuhusu kuongeza au kupunguza muda wa amri ya usimamizi.
(v) Kuongezwa kwa muda wa amri ya usimamizi kutahitaji taarifa ya maandishi ya Ofisa Ustawi wa Jamii.
(vi) Amri ya usimamizi itahitaji mtu anayeishi na mtoto:
(a) Kumtaarifu msimamizi mabadiliko yoyote ya anuani; na
(b) Kumruhusu msimamizi kumtembelea mtoto nyumbani kwa mlezi.
(vii) Maombi kwa ajili ya amri ya kumpokea mtoto kwenye makazi yaliyoidhinishwa au taasisi yatakuwa na taarifa zinazohusu:
(a) Jina, umri na anuani ya mtoto;
(b) Jinsia ya mtoto;
(c) Jina la mzazi, kama linafahamika;
(d) Utaifa;
(e) Elimu ya mtoto;
(f) Taarifa ya daktari kuhusu afya ya mtoto;
(g) Mahali alipozaliwa mtoto, kama panafahamika;
(h) Kabila; na
(i) Dini aliyozaliwa nayo.
(viii) Maombi yaliyofanywa chini ya fungu hili yatazingatia:
(a) Ustawi wa mtoto;
(b) Taarifa ya uchunguzi wa Ustawi wa Jamii; na
(c) Familia mbadala.

Wajibu wa Ofisa wa Ustawi wa Jamii Ustawi wa Jamii unamsaidiaje mtoto kuhusu malezi na usimamizi?
(i) Wajibu wa Ofisa wa Ustawi wa Jamii kuhusu amri za malezi na usimamizi wa mtoto ni:
(a) Kutoa ushauri na mawaidha kwa mtoto na familia.
(b) Kukumbusha mara kwa mara kuhusu mipango ya baadaye ya mtoto kwa kushauriana na mtoto na wazazi au mlezi.
(c) Kupeleka maombi mahakamani ili kusitisha amri au kubadili amri kama kuna ulazima; na
(d) Kuchukua hatua za lazima ili kuhakikisha kuwa mtoto hawezi kudhurika.

Kumtembelea nyumbani
(i) Ofisa wa Ustawi wa Jamii ataruhusiwa na wazazi, walezi au ndugu wa mtoto kumtembelea mtoto kwenye makazi ya familia, au katika makazi yaliyoidhinishwa au taasisi, kwa vyovyote inavyowezekana.

Sheria ya Jumla juu ya Amri
(i) Mtoto anayekiuka amri ya mahakama na kukimbia anaweza kukamatwa na polisi na kurudishwa mahali pa malezi bila kibali cha kukamata. Kibali hiki kinatoka kwa Ofisa Mtendaji wa Kijiji, Ofisa Mtendaji wa Kata, au Ofisa wa Ustawi wa Jami .
(ii) Pale mtoto anapokuwa amekimbia, na mtu anayefaa wa kumlea hayuko tayari kumlea, mahakama inaweza kutoa amri nyingine ya kumweka mtoto chini ya malezi ya shule iliyoidhinishwa.

Kuondoa Amri
(i) Amri ya matunzo au usimamizi inaweza kuondolewa na mahakama kwa ajili ya ustawi wa mtoto, baada ya maombi kupelekwa na:
(a) Mtoto, kupitia rafiki wa karibu; yaani, ndugu au mtu anayeaminiwa na mtoto.
(b) Ofisa wa Ustawi wa Jamii;
(c) Ofisa wa Polisi;
(d) Mzazi, mlezi au ndugu wa mtoto; au
( e) Mtu yeyote mwenye majukumu ya mzazi.

Mtoto anakuwa na haki Wazazi Wanapotengana Mtoto atakuwa na haki gani wazazi wake wakitengana?
(i) Kwa kuzingatia Sheria ya Ndoa, wazazi wanapotengana au wanapotalikiana, mtoto atakuwa na haki ya:
(a) Kupata matunzo na elimu yenye hadhi kama ilivyokuwa kabla wazazi hawajatengana au hawajatalikiana;
(b) Kuishi na mzazi ambaye, kwa maoni ya mahakama, ana uwezo wa kumlea na kumpatia matunzo kwa kiwango kinachostahili kwa ustawi wa mtoto: na
(c) Kumtembelea na kukaa na mzazi mwingine kila anapohitaji, isipokuwa kama mpango huo utaathiri ratiba ya shule au mafunzo kwa mtoto.
(ii) Kwa ajili ya kudumisha furaha na amani ya mtoto, mategemeo ni kwamba mtoto mwenye umri chini ya miaka saba ataishi na mama. Hata hivyo, jambo hilo linaweza kupingwa. Maamuzi yatakayofanywa kwa kuzingatia pingamizi kuwa mtoto asikae na mama, mahakama itaangalia uwezekano wa kumsumbua mtoto katika maisha yake kwa kubadili makazi.

No comments:

Post a Comment

FAHAMU KUHUSU MALENGO YA MAENDELEO ENDELEVU (SDGs)


SHULE INAYOTOA MICHEZO KAMA HII INAFAA KWA MZAZI NA MLEZI KUPELEKA MTOTO WAKE