Saturday, June 30, 2018

IFAHAMU SHERIA YA MTOTO YA MWAKA 2OO9 (THE LAW OF THE CHILD ACT, 2009) [SEHEMU YA SABA]



SURA YA KUMI
KURITHI MALI
Kugawa Mali bila Wasia
Je, mtoto aliyeasiliwa atarithi mali zipi?
(i) Pale mzazi wa kuasili anapofariki bila kuacha wasia, mali zake zinakuwa mali za mtoto wa kuasili, kama vile mtoto amezaliwa na wazazi wa kuasili.
(ii) Kwa ajili ya kuondoa utata, mtoto wa kuasili hatastahili kurithi mali kama wazazi wake wa kibaiolojia wakifa bila kuacha wasia.
Kugawa Mali kwa Wasia
(i) Mgawanyo unaofanywa baada ya tarehe ya amri ya kuasili, iwe mali halisi au binafsi, iwe au isiwe kwa maandishi, itazingatia:
(a) Maelezo yoyote yenye marejeo, yaliyo wazi au kwa kuhisi, yanayohusu mtoto wa mzazi wa kuasili, yanamhusu pia mtoto wa kuasili, isipokuwa kama itaonyeshwa vinginevyo.
(b) Pale ambapo mgao ulifanywa na mzazi wa kuasili kabla ya tarehe ya kutolewa amri ya kuasili, na mtoto wa kuasili hakutajwa katika mgao huo, mtoto wa kuasili anaweza kuomba mahakamani ili mgao huo uweze kubadilishwa, ili naye ahusishwe katika mgao.
(c) Marejeo yoyote kwa wazazi wa mtoto wa kuasili katika wasia, hayatatafsiriwa kumhusisha mtoto aliyeasiliwa, isipokuwa kama kutakuwa na nia ya kufanya hivyo.
(d) Marejeo yoyote kwa ndugu wa mzazi wa kuasili, hayatatafsiriwa kuwa yanarejea kwa mtu huyo kama vile ni ndugu wa mtoto aliyeasiliwa, isipokuwa kama kutakuwa na nia ya kufanya hivyo.
(ii) Mgao katika wasia unaofanywa kabla ya tarehe ya amri ya kuasili hautachukuliwa kama vile umefanywa baada ya tarehe ya amri ya kuasili. Kiambatisho cha wasia cha tarehe kabla ya amri ya kuasili hakiwezi kukubalika.
(iii) Mgao, lina maana ya kuhamisha masilahi katika mali kwa hati yoyote, iwe kwa watu walio hai, au kwa wasia, ikiwa ni pamoja na kiambatisho cha wasia.
63
SURA YA KUMI NA MOJA
AJIRA YA MTOTO
Haki ya Mtoto Kufanya Kazi
(i) Mtoto atakuwa na haki ya kufanya kazi nyepesi.
(ii) Pamoja na kwamba mtoto ana haki ya kufanya kazi nyepesi, umri wa chini wa kuajiri mtoto utakuwa miaka kumi na nne.

Kazi nyepesi ni zipi?
(iii) Kazi nyepesi” itahusisha kazi ambayo haiwezi kuwa na madhara kwa afya ya mtoto, au kwa maendeleo yake. Kazi hiyo haitamzuia au haitaathiri mahudhurio ya mtoto ya shule, kushiriki katika shughuli za kujiendeleza kiufundi au programu ya mafunzo au uwezo wa mtoto kunufaika na kazi za shule.

Kukataza Kazi za Kiunyonyaji
(i) Mtu hataruhusiwa kumuajiri au kumshughulisha mtoto katika aina yoyote ya kazi itakayomnyonya mtoto.
(ii) Bila kupingana na kifungu hiki cha sheria, kila mwajiri atahakikisha kuwa kila mtoto aliyeajiriwa kihalali na kulingana na sheria hii, analindwa.
Mtoto ana haki ya kulindwa dhidi ya kutengwa au matendo yoyote yanayoweza kuwa na athari mbaya kwake kwa kuzingatia umri na uwezo wake.

(iii) Nini maana ya kazi za kinyonyaji?
Kazi itakuwa ni ya kinyonyaji iwapo:
(a) Inamnyima mtoto kuwa na afya njema au maendeleo;
(b) Ni ya muda zaidi ya saa sita kwa siku;
(c) Haifai kwa umri wake; au
(d) Mtoto hapati malipo ya kutosha
(iv) Mtu yeyote anayevunja sheria katika kifungu hiki anatenda kosa. Akitiwa hatiani atawajibika kulipa faini isiyopungua shilingi laki moja au kutumikia kifungo kwa muda wa miezi mitatu au vyote kwa pamoja.

Ni katika kazi zipi mtoto hawezi kuajiriwa?

Kukataza Kazi za Usiku
(i) Bila kupingana na sheria hii, mtoto hataajiriwa au kuhusishwa katika mkataba wa huduma ambayo itamuhitaji mtoto afanye kazi usiku.
(ii) “Kazi ya usiku” ni kazi inayohusu utendaji unaohitaji mtoto awe kazini kati ya saa mbili jioni na saa kumi na mbili asubuhi.
(iii) Mtu yeyote anayevunja sheria katika kifungu hiki anatenda kosa. Akitiwa hatiani atawajibika kulipa faini isiyopungua shilingi laki moja au kutumikia kifungo kwa muda wa miezi mitatu au vyote kwa pamoja.
66
Kukataza Ajira ya Lazima
(i) Mtu yeyote atakayemshawishi, atakayempeleka, atakayemtaka au atakayemlazimisha mtoto kufanya kazi kwa lazima anatenda kosa.
(ii) Kwa madhumuni ya kifungu hiki, ‘ajira ya muda” inahusisha kazi ya kitumwa au kazi yoyote inayofanyika kwa vitisho vya adhabu. Ajira ya muda haihusishi kazi za kawaida za kijamii, kazi ndogondogo za huduma kwa jamii zinazofanywa na wanajumuiya kwa manufaa ya jamii.
(iii) Mtu yeyote anayevunja sheria katika kifungu hiki anatenda kosa. Akitiwa hatiani atawajibika kulipa faini isiyopungua shilingi laki mbili au kutumikia kifungo cha muda wa miezi sita au vyote kwa pamoja.

Haki ya Kulipwa Ujira
(i) Mtoto ana haki ya kulipwa ujira sawa na thamani ya kazi aliyofanya.
(ii) Licha ya sheria kama ilivyoainishwa katika Sheria ya Kazi na Uhusiano wa Kikazi, mwajiri yeyote ambaye anakiuka sheria katika kifungu hiki anatenda kosa.
67
Ajira ya Hatari
(i) Siyo halali kisheria kumuajiri au kumhusisha mtoto kwenye kazi ya hatari.

Ajira za hatari ni zipi?
(ii) Kazi ya hatari ni kazi yoyote inayoweza kuleta hatari kwa afya, usalama na maadili ya mtoto.
(iii) Kazi ya hatari itahusisha:-
(a) Kwenda baharini;
(b) Kufanya kazi migodini au kuchimba na kupasua kokoto;
(c) Kubeba mizigo mizito;
(d) Kufanya kazi katika viwanda vya uzalishaji ambako kemikali zinatengenezwa au kutumika;
(e) Kufanya kazi sehemu ambako mashine zinatumika; na
(f) Kufanya kazi sehemu za baa, hoteli au sehemu nyingine za starehe.
(iv) Pamoja na kwamba kazi za hatari zimeainishwa na kuzuiwa, sheria yoyote iliyoandikwa inayosimamia mafunzo inaweza kumruhusu mtoto:
(a) Kuingia katika merikebu ili ahudhurie mafunzo kama sehemu ya mafunzo ya mtoto;
(b) Katika kiwanda au mgodi, kama kazi ni sehemu ya mafunzo ya mtoto;
(c ) Katika sehemu yoyote ya kazi kwa masharti kwamba afya, usalama, na maadili ya mtoto vitalindwa na mtoto amepata au anapata maelekezo maalumu, au mafunzo yanayoendana na kazi au shughuli hiyo.

Kumtumia Mtoto kwa Shughuli za Kikahaba
(i) Mtoto hataajiriwa katika kazi yoyote au biashara inayomweka mtoto katika mazingira ya ngono, iwe kwa malipo au la;
(ii) Kwa kuondoa utata, itakuwa ni kukiuka sheria kwa mtu yoyote kutumia:
(a) Ushawishi au kumlazimisha mtoto ashiriki katika vitendo vya ngono;
(b) Watoto katika vitendo au shughuli zozote za umalaya;
(c) Watoto katika kutengeneza picha au maandishi yenye kutia ashiki.
(iii) Mtu yeyote anayevunja sheria katika kifungu hiki anatenda kosa. Akitiwa hatiani atawajibika kulipa faini isiyopungua shilingi milioni moja na isiyozidi shilingi milioni tano au kutumikia kifungo kwa muda usiopungua mwaka mmoja na usiozidi miaka
ishirini au vyote kwa pamoja.

Sheria juu ya kazi za hatari itatumika sehemu gani?
(i) Kwa kuzuia utata, sehemu hii itatumika kwa ajira katika sekta rasmi na isiyo rasmi.
(ii) Kwa kuzingatia kifungu kidogo cha (i), Ofisa wa Kazi, katika muda muafaka, ataingia katika nyumba au sehemu ya nyumba na kufanya ukaguzi kama ataona ni lazima, ili kujiridhisha kwamba sheria katika sehemu hii inatekelezwa.
(iii) Neno “nyumba” lina maana ya nyumba, shirika, kampuni, ofisi, uwanja, shamba, eneo; na inahusisha chombo, merikebu, gari na ndege.
70
Usajili wa Mtoto katika Sehemu za Kazi
Je, taarifa zinazohusu mtoto katika sehemu ya kazi ni zipi?
(i) Mwajiri, katika sehemu za kazi, atatunza rejesta ya watoto walioajiriwa naye, tarehe za kuzaliwa kwao, kama zinafahamika au umri unaodhaniwa kuwa ndio umri wao, kama tarehe zao za kuzaliwa hazijulikani.
(ii) Shughuli za kikazi ni shughuli nyingine ambazo si za kibiashara au kilimo. Shughuli za kikazi zinajumuisha:
(a) Migodi, machimbo ya mawe, na kazi nyingine za kuchimba madini kutoka ardhini.
(b) Shughuli ambazo kutokana nazo, vitu mbalimbali vinatengenezwa, vinabadilishwa,
vinasafishwa, vinakarabatiwa, vinapambwa, vinaboreshwa, vinatwaliwa kwa kuuzwa,
vinavunjwa au kuharibiwa, au ambako vitu vinabadilishwa. Zinajumuisha shughuli za
kujenga merikebu au shughuli za kufua, kubadili na kusambaza umeme au nishati ya
aina yoyote.
(c) Shughuli za kusafirisha abiria au bidhaa kwa barabara au reli pamoja na kushughulikia bidhaa katika gati, kikwezo, ghala na uwanja wa ndege.
71
Utekelezaji wa Sheria
Sheria ya ajira kwa watoto inafuatiliwa na nani? Wakati gani?
(i) Ofisa wa Kazi atafanya uchunguzi wowote kama anaona ni lazima ili kujiridhisha kwamba sheria katika sehemu hii kuhusu ajira ya watoto zinatekelezwa kwa hakika.
(ii) Ofisa wa Kazi anaweza kumusaili mtu yeyote kama ni lazima.
(iii) Pale ambapo Ofisa wa Kazi kwa busara zake ameridhika kwamba sheria katika kifungu hiki haitekelezwi, atatoa amri ya kutokutekelezwa kwa sheria katika ajira. Ofisa wa Kazi atapeleka ripoti kwa Ofisa Ustawi wa Jamii na kituo cha polisi kilicho karibu. Ofisa wa Ustawi wa Jamii na polisi watafanya upelelezi na kuchukua hatua zinazofaa ili kumlinda mtoto.

No comments:

Post a Comment

FAHAMU KUHUSU MALENGO YA MAENDELEO ENDELEVU (SDGs)


SHULE INAYOTOA MICHEZO KAMA HII INAFAA KWA MZAZI NA MLEZI KUPELEKA MTOTO WAKE